Η ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ UNAMUNO
Στις 12 Οκτωβρίου 1936, την επέτειο της ανακάλυψης της Αμερικής από τον Κολόμβο, οργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα μια Γιορτή της Ισπανικής Φυλής. Το κοινό αποτελούσαν διαπρεπείς υποστηρικτές του εθνικιστικού κινήματος, ανάμεσα τους και ένα μεγάλο απόσπασμα φαλαγγιτών. Στη σκηνή, μαζί με τους αξιωματούχους, καθόταν η σύζυγος του Φράνκο, ο Επίσκοπος της Σαλαμάνκα, ο ιδρυτής της Λεγεώνας των Ξένων, Στρατηγός Millan Astray, και ο Miguel de Unamuno, ο Βάσκος φιλόσοφος και πρύτανης του Πανεπιστημίου. Ο Unamuno είχε εξοργιστεί με τη Δημοκρατία και αρχικά είχε ταχθεί υπέρ της εθνικιστικής ανταρσίας. Ωστόσο δεν μπορούσε να μείνει αδιάφορος ούτε απέναντι στη σφαγή που είχε διαπραχθεί σε εκείνη την πόλη και στην οποία είχε πρωτοστατήσει ο διαβόητος από την αστουριανή καταστολή, Ταγματάρχης Doval, ούτε απέναντι στη δολοφονία των φίλων του: του δημάρχου της Σαλαμάνκα, Casto Prieto, του καθηγητή των αραβικών στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, Salvador Vila και του Lorca.
Λίγο μετά την έναρξη της τελετής, ο καθηγητής Francisco Maldonado εξαπέλυσε δριμύτατη επίθεση εναντίον του καταλανικού και βασκικού εθνικισμού, τους οποίους χαρακτήρισε ως τον "καρκίνο του έθνους" που έπρεπε να θεραπευτεί με το νυστέρι του φασισμού. Από το πίσω μέρος της αίθουσας κάποιος φώναξε την πολεμική ιαχή της Λεγεώνας: "Viva la muerte!" ("Ζήτω ο θάνατος!") Ο Στρατηγός Millan Astray, που ενσάρκωνε τη φρίκη του πολέμου, έχοντας χάσει ένα χέρι και ένα μάτι, σηκώθηκε όρθιος και επανέλαβε την κραυγή. Οι φαλαγγίτες ζητωκραύγασαν χαιρετώντας φασιστικά πρός το πορτρέτο του Στρατηγού Φράνκο, πάνω από το σημείο όπου καθόταν η σύζυγος του.
Ο θόρυβος καταλάγιασε μόλις ο Unamuno σηκώθηκε με αργές κινήσεις από τη θέση του. Η ήρεμη φωνή του προκάλεσε μια εντυπωσιακή αντίθεση.
Λίγο μετά την έναρξη της τελετής, ο καθηγητής Francisco Maldonado εξαπέλυσε δριμύτατη επίθεση εναντίον του καταλανικού και βασκικού εθνικισμού, τους οποίους χαρακτήρισε ως τον "καρκίνο του έθνους" που έπρεπε να θεραπευτεί με το νυστέρι του φασισμού. Από το πίσω μέρος της αίθουσας κάποιος φώναξε την πολεμική ιαχή της Λεγεώνας: "Viva la muerte!" ("Ζήτω ο θάνατος!") Ο Στρατηγός Millan Astray, που ενσάρκωνε τη φρίκη του πολέμου, έχοντας χάσει ένα χέρι και ένα μάτι, σηκώθηκε όρθιος και επανέλαβε την κραυγή. Οι φαλαγγίτες ζητωκραύγασαν χαιρετώντας φασιστικά πρός το πορτρέτο του Στρατηγού Φράνκο, πάνω από το σημείο όπου καθόταν η σύζυγος του.
Ο θόρυβος καταλάγιασε μόλις ο Unamuno σηκώθηκε με αργές κινήσεις από τη θέση του. Η ήρεμη φωνή του προκάλεσε μια εντυπωσιακή αντίθεση.
"Όλοι σας αδημονείτε για τα λόγια μου. Με ξέρετε και γνωρίζεται καλά ότι δεν μπορώ να παραμείνω σιωπηλός. Μερικές φορές, το να μένεις σιωπηλός είναι σαν να λες ψέμματα, καθώς η σιωπή μπορεί να ερμηνευθεί ως συναίνεση. Θα ήθελα να σχολιάσω την ομιλία, αν μπορούμε να την αποκαλέσουμε έτσι, του καθηγητή Maldonado. Ας αντιπαρέλθουμε την προσωπική προσβολή που συνεπάγεται αυτό το ξαφνικό ξέσπασμα χλευασμού σε βάρος των Βάσκων και των Καταλανών. Φυσικά, και εγώ ο ίδιος έχω γεννηθεί στο Μπιλμπάο. Ο Επίσκοπος, θέλει δεν θέλει, είναι Καταλανός από τη Βαρκελώνη. Μόλις τώρα άκουσα μια μακάβρια και παράλογη κραυγή: "Ζήτω ο θάνατος!" Και εγώ, που έχω σπαταλήσει τη ζωή μου διαμορφώνοντας αντινομίες, οφείλω να σας πω ως πραγματικός ειδήμων, ότι αυτή η αλλόκοτη αντινομία μου είναι απωθητική. Ο Στρατηγός Millan Astray είναι ένας σακάτης. Ας το ομολογήσουμε δίχως περιστροφές. Είναι ένας ανάπηρος πολέμου. Το ίδιο ήταν και ο Θερβάντες*.
Το δυστύχημα είναι ότι αυτή τη στιγμή στην Ισπανία υπάρχουν πολλοί σακάτηδες. Και αν ο Θεός δεν σπεύσει πρός βοήθεια μας, σύντομα θα υπάρξουν ακόμα περισσότεροι. Θλίβομαι, όταν σκέφτομαι ότι ο Στρατηγός Millan Astray θα πρέπει να υποδεικνύει το πρότυπο της μαζικής ψυχολογίας. Ένας σακάτης δίχως το μεγαλείο του Θερβάντες, ίσως να επιζητά μα δυσοίωνη παρηγοριά, προκαλώντας ολόγυρα του ακρωτηριασμούς. Ο Στρατηγός Millan Astray θα ήθελε να δημιουργήσει εξαρχής την Ισπανία- μια αρνητική δημιουργία σύμφωνα με την εικόνα που έχει στο μυαλό του. Για το λόγο αυτό επιθυμεί να δει μια Ισπανία σακατεμένη, όπως ασυναίσθητα μας ξεκαθάρισε."
Η έξαλλη οργή του στρατηγού ήταν μη ελεγχόμενη. Το μόνο που μπόρεσε να φωνάξει ήταν: "Muera la inteligencia! Viva la muerte!" ("Θάνατος στους διανοούμενους! Ζήτω ο θάνατος!") Οι φαλαγγίτες επανέλαβαν την κραυγή του και οι αξιωματικοί του στρατού τράβηξαν τα πιστόλια τους. Προφανώς, ο σωματοφύλακας του στρατηγού σήκωσε το όπλο του στο κεφάλι του Unamuno, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Unamuno να φωνάξει προκλητικά:
Το δυστύχημα είναι ότι αυτή τη στιγμή στην Ισπανία υπάρχουν πολλοί σακάτηδες. Και αν ο Θεός δεν σπεύσει πρός βοήθεια μας, σύντομα θα υπάρξουν ακόμα περισσότεροι. Θλίβομαι, όταν σκέφτομαι ότι ο Στρατηγός Millan Astray θα πρέπει να υποδεικνύει το πρότυπο της μαζικής ψυχολογίας. Ένας σακάτης δίχως το μεγαλείο του Θερβάντες, ίσως να επιζητά μα δυσοίωνη παρηγοριά, προκαλώντας ολόγυρα του ακρωτηριασμούς. Ο Στρατηγός Millan Astray θα ήθελε να δημιουργήσει εξαρχής την Ισπανία- μια αρνητική δημιουργία σύμφωνα με την εικόνα που έχει στο μυαλό του. Για το λόγο αυτό επιθυμεί να δει μια Ισπανία σακατεμένη, όπως ασυναίσθητα μας ξεκαθάρισε."
Η έξαλλη οργή του στρατηγού ήταν μη ελεγχόμενη. Το μόνο που μπόρεσε να φωνάξει ήταν: "Muera la inteligencia! Viva la muerte!" ("Θάνατος στους διανοούμενους! Ζήτω ο θάνατος!") Οι φαλαγγίτες επανέλαβαν την κραυγή του και οι αξιωματικοί του στρατού τράβηξαν τα πιστόλια τους. Προφανώς, ο σωματοφύλακας του στρατηγού σήκωσε το όπλο του στο κεφάλι του Unamuno, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Unamuno να φωνάξει προκλητικά:
«Αυτός είναι ο ναός του πνεύματος και εγώ είμαι ο πρωθιερέας του. Εσείς είστε εκείνοι που βεβηλώνετε τα καθαγιασμένα του όρια. Εσείς θα νικήσετε, επειδή η κτηνώσης βία σας περισσεύει. Αλλά, δεν θα πείσετε ποτέ, αφού για να πείσεις χρειάζεται αυτό που λείπει από εσάς: αφορμή και δίκαιο για τον αγώνα σας. Θεωρώ μάταιο να σας προτρέψω να σκεφτείτε την Ισπανία.»
Σταμάτησε και άφησε τα χέρια του να πέσουν στα πλευρά του. Ολοκλήρωσε με έναν τόνο παραίτησης: «Τελείωσα». Θα έλεγε κανείς ότι η παρουσία της συζύγου του Φράνκο τον έσωσε από το λιντσάρισμα επιτόπου, αν και όταν ο σύζυγός της ενημερώθηκε για το γεγονός, προφανώς θα ήθελε την εκτέλεση του Unamuno. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη λόγω της διεθνούς φήμης του φιλοσόφου και της διεθνούς αντίδρασης από τη δολοφονία του Lorca.
Ο Unamuno θα πέθαινε έξι εβδομάδες αργότερα συντετριμμένος και με το ανάθεμα του «κόκκινου» και του προδότη από εκείνους τους οποίους θεωρούσε φίλους του…
* Λέγεται ότι ο Θερβάντες εμπνεύστηκε, εν μέρει, τη σάτιρα του για τις ιπποτικές αρετές στον Δον Κιχώτη, από τα τραύματα του κατά τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571.
Σταμάτησε και άφησε τα χέρια του να πέσουν στα πλευρά του. Ολοκλήρωσε με έναν τόνο παραίτησης: «Τελείωσα». Θα έλεγε κανείς ότι η παρουσία της συζύγου του Φράνκο τον έσωσε από το λιντσάρισμα επιτόπου, αν και όταν ο σύζυγός της ενημερώθηκε για το γεγονός, προφανώς θα ήθελε την εκτέλεση του Unamuno. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη λόγω της διεθνούς φήμης του φιλοσόφου και της διεθνούς αντίδρασης από τη δολοφονία του Lorca.
Ο Unamuno θα πέθαινε έξι εβδομάδες αργότερα συντετριμμένος και με το ανάθεμα του «κόκκινου» και του προδότη από εκείνους τους οποίους θεωρούσε φίλους του…
* Λέγεται ότι ο Θερβάντες εμπνεύστηκε, εν μέρει, τη σάτιρα του για τις ιπποτικές αρετές στον Δον Κιχώτη, από τα τραύματα του κατά τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου